YAPI BASKI BETON
1. BETON
Beton kısaca; çimento, su, agrega (mıcır,çakıl.kum) gerektiğinde kimyasal ve mineral katkılar (uçucu kül,silis dumanı gibi) karıştırılarak elde edilen önceleri plastik kıvamda olan, daha sonra sertleşen bir yapı malzemesi olarak tanımlanabilir.
Piyasadan da çok rahat bir şekilde temin edilen bu beton malzemelerini karıştırarak beton üretilebileceği yanılgısı ne yazık ki on yıllarca sürdü. Herkesin her koşulda inşaat yapmasına izin verilen bir ülkede elbette ki uzmanlık isteyen alanları eğitim almamış kişilerce doldurulmasından daha doğal bir şey olamazdı. İşte bu nedenle ’’dışı seni yakar, içi beni’’ deyimini anımsatan yapılar üretildi. (Resim 1)
Mutlaka yapı malzemeleri konusunda uzman bir inşaat mühendisi tarafından yapılması gereken ‘beton reçetelerini’ öncelikle ustalar ve kalfalar hatta yapı sahipleri “el terazi göz kantar” sistemiyle üretmiş, yerleştirmiş, sıkıştırmış ve bakımını yapmıştır. Ya da başka bir deyişle yaptığını sanmıştır.
Beton hangi amaçla üretilirse üretilsin, mutlaka dört ana niteliğe sahip olmak zorundadır.
Mukavemetli olmalıdır.Yani,projede öngörülen dayanımı sağlamalıdır.
İşlenebilir olmalıdır. Kolay karıştırılmalı,yerleştirilmeli ve ayrışmamalıdır.
Kalıcı olmalıdır.Fiziksel ve kimyasal çevre koşullarına direnebilmelidir.
Ekonomik olmalıdır.
Betonun bu gibi özelliklere sahip olabilmesi için kullanılan malzemelerin hepsinin ayrı ayrı deneylerinin yapılması, uygunluğunun saptandıktan sonra granülometri eğrisinin çizilmesi, malzeme oranlarının tespiti, uygun su/çimento oranının tespiti ve TS 802’ye göre karışım hesaplarının yapılması, kimyasal ve mineral katkı deneylerinin yapılması ve elde edilen reçetelerin uygunluk deneylerinin yapılması gerekmektedir.
Ne yazık ki ülkemizde on yıllarca bu kuralların hiçbirine uyulmadı. Betonlar, çok fazla akışkan (sulu) çok az iri agrega ve killi kumlarla yeterince karıştırılmadan ölçüsüz olarak hazırlandı. Ayrıca betonu yerleştirme sıkıştırma ve bakımında gösterilen ilgisizlik, bilgisizlik ve uygun olmayan şantiye şartlarıyla da beraber binlerce kurabiye betonlu yapılar üretildi.
Konya-Zümrüt apartmanının dağılan betonları
Bize başvuran bazı yükleniciler, “Biz dürüst yüklenicileriz, çimentodan çalmayız bu nedenle kaliteli beton üretiriz” diyorlar. Bizde kendilerine, bu işin çimento çalmakla değil, bilgiyle ilgili olduğunu, dolayısıyla proje mukavemetine uygun beton üretmelerinin mümkün olmadığını anlatmaya çalışıyoruz. O zaman yükleniciler, “biz beton üretirken gelin örnek alın” diyorlar. Şantiyelerinden aldığımız örneklerin test edilmesi sonucunda elde edilen mukavemetlerin proje mukavemetlerinin yarısına bile ulaşamadığını görünce çok şaşırıyorlar.
Genellikle halk arasında “çimentodan çaldı” diye bir deyim vardır. Çimentodan çalmak elbetteki etik olmayan bir davranıştır ve beton mukavemetini düşürür. Ancak asıl sorun bilgisizliktir. Örneğin, bir usta m3‘ te 300 kg çimento kullanarak ortalama 6 Mpa’ lık bir dayanım elde ederken, bir laboratuar mühendisi aynı çimento dozajıyla 30 Mpa’ lık bir dayanıma rahatlıkla ulaşabilir. Araştırma sonuçları göstermiştir ki ,elle ya da betoniyer ile hesapsız ölçüsüz olarak üretilen beton dayanımları (eski tanımla) B225 için ortalama 8 Mpa (80 kg/cm2), B160 için ise 6 Mpa (60kg/cm2) civarında çıkmaktadır.
Bu şekilde elde edilen betonların mukavemetleri beton sınıfı ne olursa olsun 14 Mpa’ ı geçememektedir.
Yine bu şekilde üretilen sertleşmiş betonlardan büyük zorluklarla alınan karot örneklerinin basınç dayanımları bile tespit edilememekte, karot örneği test sırasında tabla altındaki sıkıştırma işleminde dağılıp gitmektedir.
İşte bu nedenlerle yapılarımızın çok önemli bir kısmının beton mukavemetleri bir kurabiyeden farksız olduğu için Sayın Cumhur DEMİRTOKA’ nın deyimiyle biz bu tür betonlara kurabiye betonlar diyoruz. Ama bizi yiyecek bir kurabiye…(Resim 4)
Resim 5: Marmara depreminde yıkılan kurabiye betonlu bir yapı
Birçok mühendisimiz betonun başında durarak (seyrederek) standartlara uygun beton üretilebileceğini sanıyorlar. Örneğin betona su katılması, döküm anında ayrıştırma, iyi sıkıştırmama, yeterince bakım yapılmaması gibi nedenlerle, şantiyeye standartların üzerinde gelen bir betonun mukavemeti rahatlıkla % 50’ ye varan azalma gösterebilir. Önemli olan betonu seyretmek değil, yanlış vibrasyon yapan ustanın elinden vibratörü alarak nasıl yapılacağını göstermek ve beton dökümünün sonuna kadar bu işe nezaret etmek, betonun düşük çıkması nedenlerinden birisini ortadan kaldırmak demektir.
Bir inşaat mühendisinden, beton karışım hesaplarının nasıl yapılacağını, gronülometri eğrisinin nasıl çizilmesi gerektiğini bilmesi beklenilmeyebilinir. Ancak bir inşaat mühendisi, betonun ekonomik olması, işlenebilir olması ve yeterli dayanımda olması gerektiğini bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, beton sınıflarını, uygun kıvamı, taze beton sıcaklığını bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, betonun nasıl sipariş verilmesi, betonun nasıl teslim alınacağı, nasıl dökülmesi gerektiğini, nasıl korunması gerektiğini bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, nasıl örnek alınması gerektiğini ve beton basınç dayanımlarının nasıl değerlendirilmesi gerektiğini bilmelidir.
Beton kısaca; çimento, su, agrega (mıcır,çakıl.kum) gerektiğinde kimyasal ve mineral katkılar (uçucu kül,silis dumanı gibi) karıştırılarak elde edilen önceleri plastik kıvamda olan, daha sonra sertleşen bir yapı malzemesi olarak tanımlanabilir.
Piyasadan da çok rahat bir şekilde temin edilen bu beton malzemelerini karıştırarak beton üretilebileceği yanılgısı ne yazık ki on yıllarca sürdü. Herkesin her koşulda inşaat yapmasına izin verilen bir ülkede elbette ki uzmanlık isteyen alanları eğitim almamış kişilerce doldurulmasından daha doğal bir şey olamazdı. İşte bu nedenle ’’dışı seni yakar, içi beni’’ deyimini anımsatan yapılar üretildi. (Resim 1)
Mutlaka yapı malzemeleri konusunda uzman bir inşaat mühendisi tarafından yapılması gereken ‘beton reçetelerini’ öncelikle ustalar ve kalfalar hatta yapı sahipleri “el terazi göz kantar” sistemiyle üretmiş, yerleştirmiş, sıkıştırmış ve bakımını yapmıştır. Ya da başka bir deyişle yaptığını sanmıştır.
Beton hangi amaçla üretilirse üretilsin, mutlaka dört ana niteliğe sahip olmak zorundadır.
Mukavemetli olmalıdır.Yani,projede öngörülen dayanımı sağlamalıdır.
İşlenebilir olmalıdır. Kolay karıştırılmalı,yerleştirilmeli ve ayrışmamalıdır.
Kalıcı olmalıdır.Fiziksel ve kimyasal çevre koşullarına direnebilmelidir.
Ekonomik olmalıdır.
Betonun bu gibi özelliklere sahip olabilmesi için kullanılan malzemelerin hepsinin ayrı ayrı deneylerinin yapılması, uygunluğunun saptandıktan sonra granülometri eğrisinin çizilmesi, malzeme oranlarının tespiti, uygun su/çimento oranının tespiti ve TS 802’ye göre karışım hesaplarının yapılması, kimyasal ve mineral katkı deneylerinin yapılması ve elde edilen reçetelerin uygunluk deneylerinin yapılması gerekmektedir.
Ne yazık ki ülkemizde on yıllarca bu kuralların hiçbirine uyulmadı. Betonlar, çok fazla akışkan (sulu) çok az iri agrega ve killi kumlarla yeterince karıştırılmadan ölçüsüz olarak hazırlandı. Ayrıca betonu yerleştirme sıkıştırma ve bakımında gösterilen ilgisizlik, bilgisizlik ve uygun olmayan şantiye şartlarıyla da beraber binlerce kurabiye betonlu yapılar üretildi.
Konya-Zümrüt apartmanının dağılan betonları
Bize başvuran bazı yükleniciler, “Biz dürüst yüklenicileriz, çimentodan çalmayız bu nedenle kaliteli beton üretiriz” diyorlar. Bizde kendilerine, bu işin çimento çalmakla değil, bilgiyle ilgili olduğunu, dolayısıyla proje mukavemetine uygun beton üretmelerinin mümkün olmadığını anlatmaya çalışıyoruz. O zaman yükleniciler, “biz beton üretirken gelin örnek alın” diyorlar. Şantiyelerinden aldığımız örneklerin test edilmesi sonucunda elde edilen mukavemetlerin proje mukavemetlerinin yarısına bile ulaşamadığını görünce çok şaşırıyorlar.
Genellikle halk arasında “çimentodan çaldı” diye bir deyim vardır. Çimentodan çalmak elbetteki etik olmayan bir davranıştır ve beton mukavemetini düşürür. Ancak asıl sorun bilgisizliktir. Örneğin, bir usta m3‘ te 300 kg çimento kullanarak ortalama 6 Mpa’ lık bir dayanım elde ederken, bir laboratuar mühendisi aynı çimento dozajıyla 30 Mpa’ lık bir dayanıma rahatlıkla ulaşabilir. Araştırma sonuçları göstermiştir ki ,elle ya da betoniyer ile hesapsız ölçüsüz olarak üretilen beton dayanımları (eski tanımla) B225 için ortalama 8 Mpa (80 kg/cm2), B160 için ise 6 Mpa (60kg/cm2) civarında çıkmaktadır.
Bu şekilde elde edilen betonların mukavemetleri beton sınıfı ne olursa olsun 14 Mpa’ ı geçememektedir.
Yine bu şekilde üretilen sertleşmiş betonlardan büyük zorluklarla alınan karot örneklerinin basınç dayanımları bile tespit edilememekte, karot örneği test sırasında tabla altındaki sıkıştırma işleminde dağılıp gitmektedir.
İşte bu nedenlerle yapılarımızın çok önemli bir kısmının beton mukavemetleri bir kurabiyeden farksız olduğu için Sayın Cumhur DEMİRTOKA’ nın deyimiyle biz bu tür betonlara kurabiye betonlar diyoruz. Ama bizi yiyecek bir kurabiye…(Resim 4)
Resim 5: Marmara depreminde yıkılan kurabiye betonlu bir yapı
Birçok mühendisimiz betonun başında durarak (seyrederek) standartlara uygun beton üretilebileceğini sanıyorlar. Örneğin betona su katılması, döküm anında ayrıştırma, iyi sıkıştırmama, yeterince bakım yapılmaması gibi nedenlerle, şantiyeye standartların üzerinde gelen bir betonun mukavemeti rahatlıkla % 50’ ye varan azalma gösterebilir. Önemli olan betonu seyretmek değil, yanlış vibrasyon yapan ustanın elinden vibratörü alarak nasıl yapılacağını göstermek ve beton dökümünün sonuna kadar bu işe nezaret etmek, betonun düşük çıkması nedenlerinden birisini ortadan kaldırmak demektir.
Bir inşaat mühendisinden, beton karışım hesaplarının nasıl yapılacağını, gronülometri eğrisinin nasıl çizilmesi gerektiğini bilmesi beklenilmeyebilinir. Ancak bir inşaat mühendisi, betonun ekonomik olması, işlenebilir olması ve yeterli dayanımda olması gerektiğini bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, beton sınıflarını, uygun kıvamı, taze beton sıcaklığını bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, betonun nasıl sipariş verilmesi, betonun nasıl teslim alınacağı, nasıl dökülmesi gerektiğini, nasıl korunması gerektiğini bilmelidir.
Bir inşaat mühendisi, nasıl örnek alınması gerektiğini ve beton basınç dayanımlarının nasıl değerlendirilmesi gerektiğini bilmelidir.
Yorumlar
Yorum Gönder